Witraże do rekonstruowanej synagogi z Połańca. Krośnieńscy artyści mają przed sobą spore wyzwanie (ZDJĘCIA)

SANOK, KROSNO / PODKARPACIE. Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie podjęło się realizacji kolejnego trudnego zadania – odtworzenia witraży i przeszkleń okiennych w nowo rekonstruowanej synagodze z Połańca w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

Według źródeł synagoga połaniecka istniała już w I połowie XVIII wieku. W swojej historii była kilkakrotnie remontowana, a całkowitemu zniszczeniu uległa w czasie II wojny światowej.
Był to budynek drewniany o konstrukcji przysłupowej i zrębowych ścianach wzmocnionych lisicami, nakryty czterospadowym, gontowym dachem. Jego prostokątny zarys o wymiarach 22×11 metrów tworzyły: kwadratowa w rzucie sala główna, sień i izba poprzedzona od zachodu podcieniem oraz mieszczący się nad nimi babiniec, dostępny z dwukondygnacyjnej, pięcioprzęsłowej galerii.

Wnętrze synagogi – ściany i czworoboczne zwierciadlane sklepienie – pokrywała wielobarwna polichromia przedstawiająca znaki zodiaku, rozety, symboliczne zwierzęta, skrzydlate smoki, wici roślinne, kwiaty, rozwinięte zwoje oraz napisy. W jej wnętrzu zrekonstruowane zostaną również: bima (ośmioboczna altana z balustradą i baldachimem), aron ha-kodesz (ozdobna szafa ołtarzowa do przechowywania zwojów tory) oraz podwyższone i wydzielone balustradą dwa chórki dla chederu (szkoły żydowskiej). Okna o ramach drewnianych przeszklone były częściowo szkłem okiennym. Większość jednak powierzchni wypełniały kolorowe witraże charakterystyczne dla sztuki żydowskiej.

– Centrum Dziedzictwa Szkła podjęło się trudnego zadania. Odtworzenie nieistniejących witraży i przeszkleń stanowi wielkie wyzwanie ponieważ, jako wzór pozostają do dyspozycji jedynie nieliczne materiały graficzne jakimi dysponuje MBL w Sanoku oraz wiedza i doświadczenie wykonawcy. Aby sprostać temu niecodziennemu zadaniu CDS poprosiło o pomoc doświadczonego witrażystę Piotra Cieślika, na co dzień współpracującego z krośnieńską placówką. Witraże wykonane będą zarówno z wykorzystaniem archaicznego szkła jak i za pomocą techniki tworzenia witraży stosowaną w czasie powstawania synagogi – wyjaśnia Stefan Dziadosz, dyrektor operacyjny Centrum dziedzictwa Szkła w Krośnie.

Dodaje, że Centrum Dziedzictwa Szkła specjalizuje się w wykonywaniu najtrudniejszych zadań w tematyce wytwarzania, zdobienia i obróbki szkła, czego dowodem jest właśnie ta realizacja.

– Prace przy synagodze z Połańca chcemy zakończyć jesienią 2018 roku. Zbiegnie się to także z 60-leciem naszego muzeum. Do tej pory wszelkie prace prowadziliśmy sami, wyjątkiem są właśnie witraże, które przygotowuje Centrum Dziedzictwa szkła w Krośnie. Obecnie wykończono trzy z nich, czekamy na kolejne – mówi Jerzy Ginalski, dyrektor Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

Pieczołowicie odtworzona bożnica z kunsztownie wykonanymi kolorowymi witrażami, na tle zrekonstruowanego galicyjskiego rynku, będzie stanowiła znakomite dopełnienie obrazu karpackiej wielokulturowości prezentowanej w sanockim skansenie. Pozwoli także na stałe eksponowanie bogatej kolekcji judaików zgromadzonych w MBL.

mat. nadesłane/red.