Trwają prace konserwatorskie ikon szkoły Rusi Halickiej dofinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

SANOK.  W ramach projektu realizowanego dzięki współfinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w Muzeum Historycznym w Sanoku trwają prace konserwatorskie ikon szkoły Rusi Halickiej. Spośród licznego zbioru, bo liczącego ponad 600 ikon, wytypowano pięć okazałych obiektów, będących przykładem sztuki cerkiewnej z terenów południowo-wschodniej Polski.

Ikony datowane są na XVII, XVIII w. Wśród eksponatów znajdują się:
1. Dwustronna ikona: awers: Zmartwychwstanie, rewers: św. Bazyli, poch. Karlików, 2 poł XVII w., MHS/S/4007
2. Matka Boska Eleusa, poch. Weremień, XVIII w., MHS/S/3803
3. św. Mikołaj, poch. Jasień, XVII w., MHS/S/3740
4. Podwyższenie krzyża, poch. Zwierzyń, XVIII w., MHS/S/4198
5. Carskie Wrota, poch. Cisowiec, XVIII w., MHS/S/3689

Stan zachowania w większości wymienionych ikon jest zły i wymaga interwencji konserwatorskiej. Wymienione obiekty wykonane zostały w technice tempery jajowej na zaprawie klejowo-kredowej. Zasięg ubytków warstwy malarskiej wraz z zaprawą często sięga 40%-60% powierzchni. Zdarza się, że całe lico malowidła pokryte jest charakterystyczną dla malarstwa tablicowego siatką spękań spowodowaną cyklicznymi wahaniami temperatury i wilgotności. Ponadto obiekty zagrożone są przez drewnojady z rodziny kołatkowatych, które często atakują drewniane podobrazia. Rozległe zniszczenia wszystkich warstw technologicznych powodują, że konserwacja każdej z tych ikon pochłania wiele godzin wytężonej pracy konserwatora oraz wymaga sporego wkładu finansowego. Przy renowacji w/w obiektów pracuje trzech konserwatorów dzieł sztuki. Zakończenie renowacji pięciu wytypowanych obiektów planowane jest na koniec roku.

Prace restauratorskie od wielu lat utrudnia brak dobrze wyposażonej pracowni konserwatorskiej. Aktualnie musimy zlecać konserwacje osobom z zewnątrz, płacąc za wykonane prace niemałe kwoty. Problem jest poważny, ponieważ dotyczy wielu wysokiej klasy dzieł sztuki dawnej, ale też doskonałych obrazów malarzy współczesnych – w tym także prac Zdzisława Beksińskiego, wystawianych na ekspozycji w salach Zamku i przechowywanych w magazynach. Na bieżąco konserwujemy szereg obiektów – musimy cyklicznie wracać do starych, dawno odnawianych obrazów, a jednocześnie ratować te nie   konserwowane i zagrożone destrukcją

Celem i zadaniem planowanych prac jest zachowanie, ochrona i prezentacja materialnego dziedzictwa kulturowego. Dyrekcja i pracownicy naszej placówki wyrażają uznanie dla Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego za wspieranie naszych działań. Dzięki nim muzealna ekspozycja wzbogaci się o kilka wartościowych obiektów. Żywimy nadzieję, że szacunek i otwartość na wartość tradycji wschodnich – prawosławnych i greckokatolickich związanych z regionem południowo-wchodniej Polski – korzystnie wpłynie na rzecz dialogu kulturowego. Ikony z naszych zbiorów należą do największych i najcenniejszych kolekcji ikon w Polsce i Europie. Są bezcennym świadectwem sztuki sakralnej kościoła wschodniego rozwijającej się w granicach dawnej Rzeczpospolitej – Ojczyzny wielu kultur i narodów. Ich unikalna wartość, bogata ikonografia i naturalne piękno, przyciągają setki turystów z kraju i Europy. Dlatego tak ważne jest by to wielkie dziedzictwo ikony przetrwało kolejne lata, co możliwe jest jedynie przy stałym dozorze i opiece konserwatorskiej.

Katarzyna Winnicka
Dział Sztuki Cerkiewnej