Na Osławie miała powstać mała elektrownia wodna. Jest rezerwat przyrody (ZDJĘCIA)

KOMAŃCZA / PODKARPACIE. 25 lat temu trwała walka o utworzenie rezerwatu przyrody ,,Przełom Osławy pod Duszatynem”. W Nadleśnictwie Komańcza w tzw. omedze Osławy w roku 1998 prywatny inwestor zaplanował budowę małej elektrowni wodnej wykorzystującej siłę spadku wód. Planowano wydrążenie sztolni prowadzącej wodę przez podstawę „omegi”, co dawało spadek rzędu 12 metrów, pozwalający uzyskać tani prąd.

Wymagało to jednak sporych zmian w środowisku przyrodniczym projektowanego wówczas rezerwatu. Planowane spiętrzenie wody na półmetrowym progu przegrodziłoby rzekę, powodując trwałe zmiany w jej ekosystemie. Uniemożliwiłoby chociażby sezonowe wędrówki pstrąga na tarliska. Ujęta progiem woda miała być skierowana rurą o przekroju 60 cm na turbinę znajdującą się w okolicy osuwiska przy drugim krańcu „omegi”. Budowa sztolni i obiektu samej elektrowni na terenie osuwiskowym również musiała wzbudzić obiekcje. Przygotowano wstępny projekt, a inwestor zebrał większość wymaganych prawem dokumentów.

Pomysłowi temu sprzeciwił się w 1999 roku ówczesny nadleśniczy Władysław Budzyn, doprowadzając w efekcie do utworzenia planowanego wcześniej rezerwatu pod nazwą „Przełom Osławy pod Duszatynem”.

Dzięki temu ocalało miejsce, które potrafi zachwycić swym urokiem. Jest nim niewątpliwie malowniczy przełom rzeki Osławy pomiędzy Duszatynem a Prełukami. Przeciskając się przez wąską dolinę, rzeka wykonuje w tej okolicy niesamowity manewr; opływa wzgórze Łokieć meandrem długości 1,7 km, by powrócić i zaledwie 120 metrów dalej zamknąć „omegę”. Ostaniec denudacyjny znajdujący się w jej wnętrzu wznosi się 50 metrów ponad dolinę rzeki, tworząc niemal wyizolowana wyspę.

Wojewoda Podkarpacki, rozporządzeniem nr 72 z 28 marca 2000 roku, utworzył na powierzchni 322,45 ha rezerwat przyrody, obejmujący duży fragment malowniczej doliny. Lasy rezerwatu stanowią wspaniałą mozaikę różnych typów drzewostanów. Od olszynki karpackiej w sąsiedztwie rzeki, poprzez drzewostany świerkowe i sosnowe na gruntach porolnych, aż po 130-letni las jodłowo-bukowy, ciągnący się na stromych stokach Karnaflowy Łazu (708 m n.p.m.). W nim możemy się natknąć na fragmenty jaworzyny górskiej z okazałymi brzostami (wiąz górski) i jaworami, liczącymi ponad 130 lat. Osiągają one pomnikowe wymiary ponad 300 cm w pierśnicy.

Przez podstawę „omegi” Osławy przebiega nieczynna już trasa kolejki wąskotorowej z długim mostem nad Osławą. Wykonano tę budowlę z drewna, jednak w 1930 roku została ona spalona przez pracownika kolejki w zemście za niewywiązanie się pracodawcy z zobowiązań. Most odbudowano już jako betonowy. Konstrukcja ta została po wojnie zniszczona przez UPA i ponownie odbudowana dopiero w latach 60. ubiegłego wieku. Ma ona długość 51 metrów między przęsłami i wysokość prawie 9 metrów nad poziomem rzeki.

Przez wiele lat powojennych kolejka woziła drewno do zakładów drzewnych w Rzepedzi.

W roku 1992 Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krośnie wpisał kolejkę leśną Rzepedź- Smolnik do rejestru zabytków, a dwa lata później ze względów ekonomicznych została ona wyłączona z eksploatacji.

Osobliwością rezerwatu są źródła wody mineralnej o niezbadanym jeszcze dobrze składzie, wypływające w bezpośrednim sąsiedztwie torowiska kolejki, jak również pod szczytem Karnaflowego Łazu.

źródło: RDLP