Historia 2.Pułku Strzelców Podhalańskich

SANOK. Dzisiaj Sanok będzie świadkiem niecodziennej uroczystości. Na rynku Miasteczka Galicyjskiego w sanockim Skansenie odbędzie się uroczystość wręczenia sztandaru . Sztandar został ufundowany przez mieszkańców powiatu sanockiego.

Uroczystość ta będzie miała swoje historyczne uzasadnienie bowiem 21. batalion jest spadkobiercą i strażnikiem tradycji 2. Pułku Strzelców Podhalańskich, dla którego Sanok, przez cały okres międzywojenny, był macierzystym miastem garnizonowym. Przed 89 laty sztandar dla „sanockiego” pułku również fundowali m. in. mieszkańcy ziemi sanockiej, a pułk ten miał historię bogatą i chlubną.

Historia 2.Pułku Strzelców Podhalańskich
Początki 2 PSP sięgają jesieni 1918 roku, kiedy formowały się pierwsze jednostki Wojska Polskiego. W Bochni stacjonował wówczas austro-węgierski batalion zapasowy 32 Pułku Obrony Krajowej, w którym połowę kadry stanowili Polacy. Na wieść o rozpadzie monarchii Habsburgów porozumieli się oni między sobą i w krótkim czasie zajęli magazyny z bronią, mundurami i żywnością. Z okolic Bochni zaczęli szybko napływać ochotnicy. Wkrótce zorganizowano dowództwo pułku i batalion zapasowy, przy którym w miarę napływu ochotników zaczęto tworzyć kompanie polowe. W tym czasie w Małopolsce Wschodniej toczyły się już krwawe walki z Ukraińcami. 7 grudnia 1918 r. Ukraińcy, posuwając się wzdłuż Karpat, zajęli Chyrów. Na wieść o tym dowództwo Okręgu Generalnego w Krakowie zarządziło natychmiastowe wysłanie jednego batalionu z 2. pułku na odsiecz pod Chyrów. Ponieważ pułk nie rozporządzał jeszcze sformowanym batalionem, wysłano batalion skombinowany z jednej kompani z Bochni, jednej z Nowego Targu i jednej, z plutonem karabinów maszynowych, z Nowego Sącza. 9 grudnia 1918 r. kompanie te połączyły się w Nowym Sączu i otrzymały nazwę I batalion 2. Pułku Strzelców Podhalańskich. W jakiś czas później w Bochni powstał II batalion, a na wiosnę 1919 r. III. Pierwszym organizatorem i dowódcą pułku został płk Jerzy Kazimierz Dobrodzicki. Jeszcze w dniu powstania I batalion został przetransportowany do Sanoka skąd już 11 grudnia 1918 r. „podhalanie” wyruszyli na front ukraiński. W czerwcu 1919 r. I batalion spotkał się z nowym, nieznanym dotychczas przeciwnikiem – Armią Czerwoną. Wszystkie trzy bataliony 2 PSP połączyły się 25 kwietnia 1920 r. pod Sławecznem i w składzie I Brygady Górskiej rozpoczęły swój udział w wielkiej ofensywie przeciwko Armii Czerwonej na Ukrainie. 2 PSP wkroczył do stolicy Ukrainy i obsadził północne przedmieścia, utrzymując swoje pozycje przez miesiąc, czyli do nakazania odwrotu. 2 PSP wziął również udział w polskiej kontrofensywie znad Wieprza rozpoczętej 16 sierpnia 1920 r. Chlubną kartę zapisał w bitwie nad Niemnem zdobywając m.in. Grodno. 6 grudnia 1920 r. pułk powrócił do Sanoka i stacjonował tu aż do wybuchu II wojny światowej. Wkrótce po przybyciu z frontu ustanowiono święto pułkowe – obrano nim dzień 23 września (data bitwy pod Kuźnicą w 1920 r.). Sztandar pułk otrzymał 15 lipca 1923 r. w czasie uroczystości na sanockich Błoniach. Poświęcenia sztandaru dokonał biskup przemyski – dziś święty – Józef Sebastian Pelczar.

W okresie międzywojennym dowódcami 2 PSP byli: płk Jerzy Dobrodzicki (1918-1919), płk Stanisław Wróblewski (1919-1920), płk Gustaw Truskolaski (1920-1922), płk Franciszek Stutzman (1922-1927), ppłk Eugeniusz Zuger (1927-1930), płk Janusz Sęp – Dłużniakiewicz (1930-1932), płk Karol Swinarski (1932-1935), ppłk Karol Lenczowski (1935-1936), płk Zygmunt Cšadek (1936-1938) i ppłk Stefan Szlaszewski (1938-1939).

We wrześniu 1939 r. 2 PSP wchodził w skład 22 Dywizji Piechoty Górskiej a wraz z nią w skład Armii „Kraków”. 3 września pułk obsadził rejon miejscowości Rabsztyn i Bogucice, jednak już 5 września pułk, wraz z macierzystą dywizją, rozpoczął wycofywanie się za rzekę Nidę w kierunku na Skalbmierz, który osiągnął 6 września. Dzień później pułk został niespodziewanie zaatakowany przez niemieckie czołgi i poszedł w rozsypkę. Dalsze dni to ciągły odwrót i ciężkie walki. Pułk stanowił tylną straż 22 Dywizji Piechoty Górskiej i ochraniał jej przeprawę przez Nidę. Podczas wykonywania tego zadania poniósł dotkliwe straty pod Koniecmostami (operował tam I batalion) i Jurkowem (II batalion). Jednak bohaterska postawa „podhalan” nie zapobiegła dramatowi. 10 września 1939 r. resztki 2 PSP, na czele z dowódcą ppłk. Stefanem Szlaszewskim, posuwając się w kierunku wschodnim, przekroczyły Wisłę i 19 września przebiły się w rejon Bełżca zapadając w las. Po pewnym czasie żołnierze skierowali się na południe wzdłuż Tanwi i 22 września na drodze Tarnogród – Sieniawa zostali otoczeni przez Niemców i wzięci do niewoli.

Pułkowy sztandar, w trakcie walk w okolicach Skrobaczowa, został zakopany i oddany pod opiekę miejscowego gajowego Józefa Jedynak, który w 1966 r. przekazał go do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Sztandar powrócił na krótko do Sanoka w 1993 r. i był prezentowany w Muzeum Historycznym podczas wystawy poświęconej historii 2 PSP.

Dobrze się więc stało, że mimo iż w Sanoku nie ma już wojska, sanoczanie będą mieli swój „sanocki” batalion w niedalekim przecież Rzeszowie, a świadczyć o tym będzie sztandar ufundowany przez mieszkańców naszego powiatu.

Andrzej Romaniak

źródło: Starostwo Powiatowe w Sanoku