Ikona z Matką Boską trafiła na monetę

SANOK / PODKARPACIE. Wyjątkowa piękna ikona, namalowana wprawną dłonią malarza, zachwyca wysokim kunsztem malarskim. Wizerunek Matki Boskiej z Hłomczy, często odwzorowywany przez współczesnych malarzy ikon, posłużył także, jako motyw zdobniczy na awersie złotej monety

W zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku, na ekspozycji sztuki cerkiewnej w Zamku znajduje się ikona z wizerunkiem Matki Boskiej Eleusy, z XVII w., pochodząca z Hłomczy (powiat sanocki).

Ten niezwykle ujmujący typ ikonograficzny wśród ikon maryjnych ukazuje Matkę Boską w popiersiu, z Dzieciątkiem na lewym ramieniu, które czule obejmuje i przytula do siebie.

W ikonie z wizerunkiem Eleusy (Eleos- miłosierdzie; Umilenie- czułość) przeważają wartości miłości, głębokiego przywiązania Matki i Syna, macierzyństwa Marii, ale też ból wywołany przepowiednią o męce i śmierci Jezusa. Wariant przedstawienia popularny w Bizancjum od IX w., rozpowszechnił się na tereny Rusi w XII-XIII w. – za najstarszy uznawany jest wizerunek Matki Boskiej Włodzimierskiej.

Ikona Eleusy z Hłomczy ukazuje Marię w typowym dla tego typu ujęciu, w półpostaci, z głową przechyloną w prawo, twarzą przytuloną do twarzy Dzieciątka. Prawa dłoń Matki w czułym geście spleciona jest z dłonią Syna. Maria odziana jest w niebieską suknię i czerwony maforion, Dzieciątko w biały chiton i złoty himation. Wokół głów złocone nimby, obok monogramy Marii i Jezusa, pisane w języku staro-cerkiewno-słowiańskim.

Tło srebrzone, werniksowane na złoto, zdobione jest rytym w gruncie ornamentem roślinnym.

Od góry ikonę zdobi łukowata, płaskorzeźbiona rama z motywem „wolego oczka” oraz kaboszony znajdujące się na pozostałej partii ramy okalającej obraz (kaboszon – element zdobniczy stosowany w renesansowej i barokowej ornamentyce).

Katarzyna Winnicka
Dział Sztuki Cerkiewnej