Tajemnice Odrzechowej. Jak wyglądał kościół przed Akcją ,,Wisła”? (ZDJĘCIA)

ODRZECHOWA / PODKARPACIE. Jeżeli pamiętacie przygody Pana Samochodzika lub zaczytywaliście się w “Bezcennym” Zygmunta Miłoszewskiego, gdzie narażano życie by odzyskać portret Młodzieńca pędzla Rafaela Santi, wiedzcie, że to nie fikcja literacka takie rzeczy dzieją się naprawdę.

Odrzechowa to pięknie usytuowana wieś na Podkarpaciu doświadczona trudną historią. W trakcie Akcji “Wisła” w 1947 roku wysiedlono stąd większość mieszkańców wyznania greckokatolickiego. Świadkiem tej trudnej historii jest XIX wieczna dawna cerkiew, a obecnie kościół rzymskokatolicki p.w św Jana Chrzciciela. W wyniku kilku rearanżacji, wnętrze świątyni zostało niemal zupełnie pozbawione historycznych akcentów. Odkryto jednak, że fragmenty oryginalnego wyposażenia z XVIII i XIX wciąż znajdują się na strychu odrzechowskiego kościoła.

Są to unikatowe elementy ikonostasu, ołtarzy bocznych, oraz ikony, które wchodziły w skład bogatego wystroju wnętrza cerkwi. Zachowane fragmenty oraz ikony świadczą o tym, że wystrój wnętrza dawnej cerkwi był przykładem wysokiej klasy sztuki sakralnej. Prac inwentarzowych podjęła się grupa studentów z Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Warszawie zrzeszona w studenckim Kole Rzemiosła i Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego pod wodzą asystenta Łukasza Wojtowicza, która sama wyszła z inicjatywą ratowania zabytków podkarpackiej świątyni. Wraz ze Stowarzyszeniem na Rzecz Rozwoju Wsi Odrzechowa, którego prezesem jest Wiesław Józefczyk napisali i zrealizowali projekt „Tajmnice Odrzechowej”. Projekt został wyróżniony w konkursie grantowym ”Tu mieszkam tu zmieniam” Banku WBK.

Prace rozpoczęto od zniesienia fragmentów zabytkowego wyposażenia. Początkowo widok nie nastrajał optymistycznie: naznaczone zębem czasu, połamane i zakurzone fragmenty ołtarzów i ikonostasu przypominały ogromną, niepasującą do siebie układankę. Studenci wraz z ekipą strażaków z miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej wynieśli wszystkie fragmenty i dokładnie zinwentaryzowali – każdy najdrobniejszy element został opisany i sfotografowany. Później nastąpiła twórcza praca i próba złożenia elementów w całość.

– Ku naszemu zdziwieniu z tych małych, często kilkucentymetrowych elementów udało się odtworzyć sporą część dawnego wyposażenia. Wyglądało to trochę jak układanie puzzli i dopasowywanie elementów na zasadzie analogii stylowych, widocznych przemalowań – relacjonują uczestnicy.

W efekcie udało się odtworzyć 3 ołtarze pochodzące z różnych okresów funkcjonowania kościoła oraz królewskie wrota i wrota diakońskie pochodzące z XIX wiecznego ikonostasu (część tych ikon zdobi ściany dzisiejszego kościoła). Ponieważ przedwojenne zdjęcia wnętrza nie zachowały się, tylko dzięki rozmowom z mieszkańcami Odrzechowej udało się ustalić, że jeden z ołtarzy pochodzi z pobliskiej wsi i został przywieziony po 1945 r. Również wtedy boczny ołtarz umieszczono w nawie głównej, co potwierdza zdjęcie z lat 60. Na tym współpraca między mieszkańcami, a studentami się nie kończy. W trakcie projektu prowadzone były również warsztaty z pisania ikon i grafiki ludowej, w trakcie których tutejsze dzieci i młodzież wykonali kilkanaście pięknych obrazów ikonowych nawiązujących do dawnych dziejów kościoła w Odrzechowej.

Fragmenty odnalezionych dzieł sztuki są na razie zabezpieczone, jednak w przyszłości planowana jest konserwacja i częściowa rekonstrukcja fragmentów wyposażenia. Jest to możliwe dzięki współpracy studentów z mieszkańcami oraz proboszczem ks. Marianem Bądalem, który odkrywał przed studentami kolejne skarby znajdujące się w kościele. Miejsc takich jak Odrzechowa jest na Podkarpaciu wiele warto o nich pamiętać i ratować od zapomnienia.

Magdalena Skarżyńska
Wiceprezes Koła Rzemiosła i Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego,
Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w Warszawie

materiał nadesłany