„Ojczyzna to ziemia i groby” – Zaduszki Trepczańskie 2016

TREPCZA / PODKARPACIE. W bliskości uroczystości Wszystkich Świętych i Dnia Zadusznych od kilku już lat organizowane są Zaduszki Trepczańskie, których celem są odwiedziny i modlitwa na starych nekropoliach.

Kryją one tajemnice grobów tych, którym Opatrzność od blisko 1000 lat wyznaczyła miejsce w malowniczej dolinie Sanu i wpadającego do niego Sanoczka. Na terenie obecnej parafii trepczańskiej, do której przynależy także sąsiednie Międzybrodzie jest ich wyjątkowo dużo.

FOTO. Górująca nad Trepczą, obecnie porośnięta lasem Fajka kryje w sobie tajemnice średniowiecznego grodziska i cmentarza sprzed blisko tysiąca lat – widok zza kamiennego muru przy starym kościele

1. Szczyt góry Horodyszcze zwanej popularnie Fajką kryje tajemnice wczesnośredniowiecznego grodziska /IX-XIII wiek/, odkrytego podczas badań archeologicznych w latach 90-tych ubiegłego wieku. Niewielka świątynia, która była zlokalizowana na samym szczycie tej góry /429m/ otoczona była stosunkowo dużym cmentarzyskiem. Przebadano wtedy ponad sto grobów, z tym że obszar nekropolii sugeruje, iż mogło ich być nawet trzykrotnie więcej. Warto podkreślić, że na modlitwę przychodzą tu zarówno katolicy, jak i prawosławni. W okresie wielkanocnym z inicjatywy braci wschodnich wyrusza ekumeniczna procesja do wspólnych źródeł wiary, połączoną ze śpiewem radosnego „Alleluja” i modlitwą za wszystkich tu spoczywających /panachida/. Po zakończeniu organizatorzy zapraszają na wspólną agapę.

FOTO. Stary kościół w Trepczy – jego najstarsza część: prezbiterium i zakrystia sięga przełomu XVI /XVII wieku. W tamtym czasie cmentarze lokalizowano wokół świątyni

2. Cmentarz przy starym kościele.
Kolejne cmentarze to te lokalizowane wokół świątyń – zarówno kościołów, jak i cerkwi. Przy starym kościele w Trepczy do tej pory zachował się kamienny nagrobek rodziny Koźmów – właścicieli Trepczy z żeliwnym krzyżem z II połowy XIX wieku. Podczas prowadzonych ostatnio prac ziemnych cmentarną przeszłość potwierdzały pojawiające się ludzkie kości. Resztkowe ślady kamiennych nagrobków spotkamy wokół nieistniejącej cerkwi w Trepczy, która uległa spaleniu w 1804 roku. Decyzją cesarza Franciszka II grekokatolicy otrzymali wtedy rzymskokatolicką kaplicę Trójcy Świętej. Podczas 140 lat użytkowania (1807-1946) znacznie ją rozbudowali i przystosowali do potrzeb liturgii wschodniej. Powojenne zmiany i przesiedlenia na tereny byłego ZSSR zmusiły do opuszczenia już na zawsze tak drogich dla nich miejsc, jak rodzinny dom, cerkiew czy cmentarz z mogiłami przodków.

3. Stary cmentarz z XVIII wieku – Park „Kwitnąca Akacja”
Warto wspomnieć o cmentarzu za szkołą, gdzie w ostatnich latach powstał park „Kwitnąca Akacja”. Jego początki mogą sięgać wieku XVIII i lokalizacja wskazuje na przynależność do wspólnoty łacinników czyli Polaków. Opieką duszpasterską byli objęci przez sanocką Farę, tam przyjmowali sakramenty, ale pochówki zmarłych odbywały się na miejscu. Wśród kamiennych świadków przeszłości zachowane inskrypcje stały się niestety całkowicie nieczytelne. W ostatnich latach powstało tu miejscem pamięci o białych kartach najnowszej historii Polski. Pamiątkowe tablice informują o ofiarach Golgoty Wschodu, skrytobójczo zabitych oficerach polskich w Katyniu 1940, niewinnych ofiarach rzezi na Wołyniu 1943 i żołnierzach wyklętych 1944-1963. W Kwaterze Katyńskiej można znaleźć Tablicę Smoleńska, oddająca hołd 96 ofiarom katastrofy lotniczej na czele z Prezydentem RP z 10 kwietnia 2010 roku.

FOTO. Brama wejściowa na teren starego cmentarza od strony ulicy Kwiatowej. Zachowały się fragmenty kamiennych nagrobków, wyeksponowane przy Ogrodzie Różańcowym. Po uporządkowaniu i ogrodzeniu całego terenu powstał park „Kwitnąca Akacja”.

4. Cmentarz parafialny w Trepczy na wzgórzu w kierunku Sanoka swymi początkami sięga przełomu XIX i XX wieku. Jego najstarsza część znajduje się w górnej części obecnego cmentarza po lewej stronie. Zachowało się kilkanaście kamiennych nagrobków z ruskimi i polskimi napisami. Na wielu z nich – wykonanych z piaskowca upływający czas odcisnął swoje piętno i wymagają pilnych prac konserwatorskich. Może już wkrótce zbierane mozolnie fundusze pozwolą na odnowę choćby jednego z nich. Wśród pojedynczych zwykle grobów dominuje grobowiec Wolińskich, byłych właścicieli Falejówki i Trepczy. Cmentarz ten kryje doczesne szczątki blisko pół tysiąca Zmarłych, w tym także dzieci. Pierwszy pochówek urny z prochami miał miejsce w roku 2007.

FOTO. Brama wejściowa z widokiem na cmentarz parafialny w Trepczy. W osi alei głównej drewniany krzyż z granitową płytą ołtarza, przy którym kilka razy w roku odprawiane są Msze za zmarłych. Brama wzbogacona symboliką chrysto-logiczną informuje wchodzących, że prowadzi do pełni życia. Zabytkowe kamienne nagrobki czekają na fachową pomoc.

5. Cmentarz w Międzybrodziu na skalnym brzegu Sanu sąsiaduje z cerkiewką od strony zachodniej. Jego początki mogą sięgać przynajmniej wieku XVI, gdy istniała już pierwsza parafia, a jej proboszcz płacił starostwu wyznaczone podatki. Obecna cerkiew jest trzecią, a może czwartą w tym miejscu. Została zbudowana na przełomie XIX i XX wieku z inicjatywy rodaka dr medycyny Aleksandra Wajcowicza, którego grób jest na placu przykościelnym w bliskości prezbiterium od strony wschodniej. Na cmentarzu zachowało się kilka zabytkowych kamiennych nagrobków, z charakterystycznym grobowcem w kształcie egipskiej piramidy Cheopsa rodziny Kulczyckich, która stała się turystyczną atrakcją.

FOTO. Pierwsza cerkiew w Międzybrodziu swymi początkami sięga przynajmniej początku XVI wieku. Już w tym czasie w jej otoczeniu od strony zachodniej powstał cmentarz na skalnym brzegu Sanu. Na zdjęciu powyżej: nowa część cmentarza, na której obecnie dokonuje się pochówków – niżej stary cmentarz z grobowcem w kształcie piramidy i kamiennymi nagrobkami.

6. Cmentarz choleryczny. Na zakończenie należy wspomnieć o pamiątkowym krzyżu w Międzybrodziu, który reprezentuje liczne cmentarzyska zmarłych na cholerę. Nieomal w każdej miejscowości w mniejszym lub większym oddaleniu od zabudowań wioski można odnaleźć często już zapomniane miejsca pochówku licznych ofiar zarazy XIX wieku. Zbierała ona kilkakrotnie na naszych terenach swoje śmiertelne żniwo. Cmentarz choleryczny w Międzybrodziu zlokalizowany w pobliskim lesie niedaleko szlaku turystycznego oddalony jest około 500 metrów na wschód od cerkiewki. Odnowiony dębowy krzyż wykonany staraniem pracowników skansenu stanął w miejscu pierwotnego wskazanym przez najstarszą mieszkankę Międzybrodzia po kilkudziesięcioletniej przerwie.

W tym roku podobnie jak w latach ubiegłych – jeśli tylko dopisze piękna jesienna pogoda – uczestnicy listopadowych zaduszek będą mogli odwiedzić wskazane miejsca zarówno grupowo, jak i indywidualnie. Poniżej podany jest program wspólnych spotkań, który niestety może ulec zmianie przy deszczu lub chłodnym wietrze. Obok walorów religijno-krajoznawczych dla wszystkich uczestników Zaduszek Trepczańskich – zwłaszcza dla dzieci i młodzieży – wyprawy na miejscowe nekropolie mogą stać się także ciekawymi lekcjami historii ich małej ojczyzny. /pr/

„Ojczyzna to ziemia i groby” – TREPCZAŃSKIE ZADUSZKI

CMENTARZ – PARK „KWITNĄCA AKACJA” XVIII-XIX wiek

6 XI 2016 godz. 15:00 ZADUSZKI SKAZANYCH NA ZAPOMNIENIE
GOLGOTA WSCHODU – KATYŃ 1940 – WOŁYŃ 1943 – ŻOŁNIERZE WYKLĘCI
Koronka do Bożego Miłosierdzia

CMENTARZ CHOLERYCZNY w MIĘDZYBRODZIU

13 XI 2016 godz. 14:00 DROGA KRZYŻOWA ZA ZMARŁYCH
Trasa od cerkiewki do Krzyża na cmentarzu cholerycznym

Serdecznie zapraszamy do wspólnej modlitwy za Tych, którzy na przestrzeni wielu wieków historii na tej ziemi żyli, trudzili się, cierpieli i umierali z nadzieją spotkania ze Zmartwychwstałym Panem.

materiały nadesłane