Leśnicy pamiętają o mogiłach. Gałązki pamięci na leśnych cmentarzach (ZDJĘCIA)

PODKARPACIE. W mijającym tygodniu na leśnych cmentarzach i w miejscach pamięci panuje spory ruch. Leśnicy i przedstawiciele lokalnych społeczności oczyszczają mogiły, na leśnych cmentarzach pojawiają się gałązki pamięci.

W Nadleśnictwie Stuposiany na trasie ścieżki prowadzącej do miejsca pamięci „Brenzberg” ułożono „dylowankę”, na grząskim, błotnistym fragmencie trasy. Pracownicy nadleśnictwa uporządkowali też miejsca pamięci i złożyli jodłowe stroiki przewiązane okolicznościową, biodegradowalną wstążką. Wykonano też konserwację drewnianych elementów w okolicy leśniczówki „Brenzberg”.

Pracownicy Nadleśnictwa Oleszyce będą składać wiązanki z leśnych gałązek w miejscach ważnych historycznie; od pomnika na Horaju, gdzie wspominać będą poległych w bitwie pod Oleszycami żołnierzy z 21 Dywizji Piechoty Górskiej Generała Kustronia, w Lesie Katyńskim, gdzie wspomną zamordowanych leśników oraz przy pomniku Powstańców Styczniowych w leśnictwie Czerniakowa Buda. Wiązanki złożone zostaną również na cmentarzach leśnych w Miłkowie i Suchej Woli, jak również na cmentarzu z czasów I wojny światowej w Oleszycach. Nie zapomnieli też o grobach zmarłych leśników w Oleszycach i Starym Dzikowie.

Nadleśnictwo Lesko tradycyjnie dba o miejsce straceń na górze Gruszka, gdzie śmierć z ręki niemieckich oprawców poniosło 112 patriotów polskich. Pamiętają również o miejscu egzekucji ostatniej grupy więźniów z sanockiego więzienia, której dokonali Niemcy 27 lipca 1944 r. w Zasławiu w lesie „Hanusiska”, niedaleko Zagórza przy drodze do Leska. Rozstrzelano tam wówczas wszystkich więźniów politycznych z celi nr 32 więzienia w Sanoku oraz kilka innych osób, przeważnie kobiet, zabranych z placówki Gestapo; ogółem 36 ofiar.

Nadleśnictwo Lutowiska opiekuje się mogiłami żołnierzy poległych w krwawych walkach podczas I wojny światowej na stokach Dwernika Kamienia oraz Otrytu. Kilka lat temu w leśnictwie Tworylczyk odkryto ludzkie kości. Jak się okazało była to zbiorowa mogiła żołnierzy, którzy również walczyli w I wojnie światowej. W to miejsce postawiono pamiątkowy krzyż. Miejsca pamięci poległych są porządkowane każdego roku przez pracowników nadleśnictwa, a na tych mogiłach oraz na grobach byłych pracowników Lasów Państwowych od kilku lat składane są gałązki jodłowe przewiązane okolicznościową wstążką. Leśnicy troszczą się również o cmentarze położone w nieistniejących już wsiach Hulskie i Tworylne. Cmentarze te zostały ogrodzone i są wykaszane dwa razy w roku.

Nadleśnictwo Sieniawa uporządkowało i złożyło symboliczne gałązki jodłowe na 70 grobach na cmentarzach komunalnych (w miejscowościach Sieniawa, Manasterz, Białobrzegi, Mołodycz, Wiązownica, Dobra, Majdan Sien., Kuryłówka, Cewków, Pawłowa). Są to m.in. groby prof. Kazimierza Sucheckiego, byłych nadleśniczych, leśniczych, robotników leśnych. Uporządkowano też pięć bezimiennych mogił leśnych kryjących szczątki osób pomordowanych w czasie II wś w leśnictwach Kot, Pawłowa i Witoldówka. Złożono gałązki jodłowe pod głównym pomnikiem na cmentarzu wojennym w leśnictwie Białobrzeżki i na mogiłach powstańców styczniowych w leśnictwie Chrapy. Mogiły te uporządkowała młodzież SP w Mołodyczu. Z kolei SP w Sieniawie przy udziale pracowników nadleśnictwa uporządkowała bezimienną mogiłę leśną w Leśnictwie Witoldówka.

Nadleśnictwo Komańcza przygotowało 40 gałązek pamięci, które zostały rozwiezione na groby leśników na 11 cmentarzach w zasięgu działania nadleśnictwa. Z tej liczby cztery groby kryją szczątki leśników pracujących na tym terenie przed wojną, a w sześciu grobach spoczywają leśnicy – kombatanci, którzy walczyli za Ojczyznę w okresie II wojny światowej. W tym roku nadleśnictwo wymieniło na nowy krzyż na cmentarzu wojennym na Chryszczatej, postawiono też krzyż na nowo odkrytym cmentarzu z I wojny światowej w lasach Łupkowa.

Nadleśnictwo Jarosław – tu wiele cmentarzy bądź pojedynczych grobów znajduje się z dala od miejsc łatwo dostępnych, jak choćby cmentarz wojenny z 1915 roku w leśnictwie Łapajówka, na którym pochowanych jest około 450 żołnierzy. Jak co roku, pracownicy nadleśnictwa doprowadzają to miejsce pochówku do należytego stanu na jaki zasługuje.

Nadleśnictwa Bircza dokonało niezbędnych porządków (zostały usunięte śmieci, w tym plastikowe kwiaty oraz stare znicze) wokół zapomnianych leśnych mogił. Uporządkowano 2 pojedyncze mogiły z krzyżami oraz opuszczony leśny cmentarz przy dawnej miejscowości Arłamów (tzw. Stary Arłamów). Z ciekawszych tego typu obiektów – krzyż przy Połoninkach Arłamowskich – wskazuje, że prawdopodobnie pochowano tam osobę w 1913 r . Symbolicznie gałązki jodły złożono również przy obelisku na Chomińskiem, oddając hołd żołnierzom 24 Dywizji Piechoty, którzy polegli podczas Bitwy o Birczę w 1939 r.

Nadleśnictwa Kołaczyce zarządza wieloma miejscami pamięci. W leśnictwie Bierówka znajduje się obelisk ku pamięci mieszkańców Sieklówki rozstrzelanych w 1944r. , grób partyzanta, pomnik żołnierzy wojska polskiego i ludności cywilnej a także cmentarz ofiar II wojny światowej. W leśnictwie Bieździedza jest jedna mogiła żołnierza z okresu I wojny światowej, na tabliczce napis „Marian spod Tarnowa”, jak również grób zbiorowy z okresu II wojny światowej, kryjący Żydów i Romów pomordowanych przez Niemców. W leśnictwie Pagorzyna jest mogiła zbiorowa z czasów pierwszej wojny światowej i pojedynczy krzyż drewniany. Z kolei w leśnictwie Czarnorzeki: cmentarz z I wojny światowej kryjący szczątki żołnierzy podstępnie wymordowanego szwadronu węgierskiego, widoczne są ślady mogił i krzyż, w lesie znajdują się też obelisk upamiętniający 15 mieszkańców wsi Lutcza pomordowanych podczas II wojny światowej. W leśnictwie Węglówka śladem walk z I wojny świtowej są dwa cmentarze żołnierskie. Wszędzie pojawiają się gałązki pamięci.

W Nadleśnictwie Mielec, w okolicach wsi Przyłęk znajdują się mogiły pochodzące z okresu II wojny światowej. W pojedynczej mogile w pobliżu leśniczówki, według przekazów ustnych miejscowej ludności pochowana została osoba pochodzenia żydowskiego, rozstrzelana przez Niemców na skraju wsi Przyłęk. W pięciu mogiłach położonych w zagłębieniu przypominającym stanowisko artyleryjskie, według jednej z hipotez, pochowani zostali żołnierze o nieustalonej narodowości. Natomiast według relacji mieszkańców wsi Przyłęk, w mogiłach tych pochowane zostały kobiety pochodzenia żydowskiego, które w czasie II wojny światowej, jako więźniarki, oczyszczały pobocza i przyległy do drogi Mielec Kolbuszowa teren, aby uniemożliwić partyzantom ataki z lasu na drogę. Po zakończeniu tych prac, zostały rozstrzelane przez Niemców i pochowane w tym miejscu. Mieleccy leśnicy we współpracy z Klubem Historycznym Prawda i Pamięć ułożyli na tych mogiłachpłyty nagrobne oraz otoczyli drewnianym ogrodzeniem oba miejsca i opiekują się nimi, każdego roku sprawdzając stan mogił, porządkując je oraz składając jodłowe gałązki. Każdego roku mieleccy leśnicy odwiedzają również miejsce pochówku rodziny profesora Władysława Szafera – jego babki Barbary z Wollów Szaferowej oraz wuja Żelisława Szafera, którzy swoje życie spędzili na ziemi mieleckiej.

Pracownicy terenowi Nadleśnictwa Cisna uporządkowali cmentarze przy dawnych cerkwiskach w nieistniejących wsiach: Habkowce, Solinka, Jaworzec oraz Zawój. Dokonano niezbędnych porządków wokół nich, wykoszono trawę i chwasty, posprzątano i wywieziono śmieci oraz naprawiono uszkodzone ogrodzenia. Na wszystkich grobach leśników pochowanych na tym terenie zostaną położone pamiątkowe wiązanki z jedliny z przewiązaną okolicznościową wstążeczką.

Leśnicy z Nadleśnictwa Głogów odwiedzili groby byłych pracowników Nadleśnictwa, składając na ich wiązanki gałązek jodłowych. Jednym z takich miejsc jest grób śp. Jana Skrzypka, leśniczego i żołnierza Armii Krajowej, który został zamordowany przez Urząd Bezpieczeństwa w 1945 roku. Cmentarz, na którym spoczywa, znajduje się w Porębach Kupieńskich.

Tekst: Edward Marszałek
Rzecznik prasowy RDLP w Krośnie

Zdjęcia: archiwum nadleśnictw

Źródło: materiały nadesłane